Richard Stallman, boegbeeld van de vrije software, moest tot vervelens toe duidelijk maken dat free in free software niet voor gratis staat. Het staat voor vrijheid. Vrij als in vrijheid, niet als in vrij parkeren. Voor het gebruik hoef je niet te betalen of toestemming te vragen. Alles van Microsoft, Apple en de rest is dichtgetimmerd met beperkingen, maar ook in vrije software staan de spelregels omschreven in een licentie. Vrij parkeren wil ook niet zeggen dat je je auto overal neer mag plempen.

‘Vrij van iets zijn’ betekent dat je iets negatiefs of hinderlijks niet (meer) hebt. Vrij van zorgen, of de verplichting tot betalen. Daarom betekent free ook gratis. En daar danken we het cliché aan dat the best things in life are free.

Aan wat het leven de moeite waard maakt kun je geen prijs hangen en je kunt het ook niet aanschaffen. Net zomin laat de grootste narigheid in het leven zich niet afkopen met geld. Maar het helpt wel een beetje. Geld maakt niet gelukkig, maar geen geld wel ongelukkig. Gezondheid is een genetische loterij, maar het doet je levensverwachting statistisch geen goed als je in de slechtere wijken van Heerlen bent opgegroeid. Een grof schandaal trouwens, in een land zo rijk als het onze.

Pas de stelling een beetje aan en het klinkt al aannemelijker. Wat je voor geld kunt kopen brengt niet de grootste voldoening in het leven. Dat is namelijk alles waar je trots op bent, en dat kost juist hartstikke veel inspanning, tijd en toewijding. Anders had je ook geen reden om er trots op te zijn, toch? Je kunt ze niet aanklikken bij Bol en morgen laten bezorgen. Lang geleden grapte mijn vader dat hij er grif tienduizend gulden voor over had als hij bij toverslag piano kon spelen als ik. Als tiener had hij kort les gehad, maar naast zijn drukke werk had hij niet de energie of de tijd om er een serieuze hobby van te maken. Zo goed was ik trouwens niet, en ben ik ook nooit geworden. Ik bewonder alle muzikanten die zoveel beter spelen dan ikzelf, en ik ben hooguit een klein beetje jaloers. Want ook de grootste talenten hebben een hoge prijs betaald.  

Maar de machtige machine van marketing en reclame probeert je elke seconde van de dag een ander verhaal aan te smeren. Ze verkopen de doorzichtige misleiding dat je voldoening in het leven wel door DHL kunt laten bezorgen. En wat dragen al die influencers en het algemene gedweep met celebrities anders uit dan dat er een instant route naar faam en rijkdom zou zijn? Trap er niet in. Weet je nog hoe elke aflevering van die serie Fame begon? “Fame costs, and right here’s where you start paying. In sweat.”