Met wat voortschrijdend inzicht mocht ik het van de week onder collega’s opnieuw vertellen tijdens een avond gewijd aan de zin en onzin van AI-gereedschap. Ik vind dat uitzonderlijk originele creaties tegelijk vernieuwend moeten zijn (anders kunnen ze niet uitzonderlijk zijn), maar dat ze wel moeten aansluiten bij onze menselijke ervaring. De eerste spreadsheet Visicalc sloot perfect aan bij de metafoor van rijen en kolommen, die we al kenden van traditioneel boekhouden. Aan elke cel kon je een berekening koppelen, die weer kon verwijzen naar het resultaat van een andere berekening. Dat was origineel, en enorm krachtig. Ik zie zoiets niet snel uit de koker van een generatieve AI komen.
En kunst dan? Heeft AI daar iets te zoeken? Zou het ooit een nieuwe Bohemian Rhapsody kunnen genereren met hetzelfde effect als het origineel uit 1975? Denk het niet. Sterker nog, het resultaat zou niet mogen klinken als Queen, want dan was het niet origineel. Het zou een onwennige, uitbundige, potpourri van bekende stijlen moeten worden, waar de gevestigde muziekjournalisten de eerste vijf jaar hun neus voor zouden ophalen, net als toen. Nieuw is onwennig en vaak een acquired taste.
Het was een gelukkig gekozen voorbeeld, want de dag na mijn presentatie hadden we een zangworkshop waar we onder bezielende begeleiding in één uur niets minder dan Bohemian Rhapsody zouden instuderen, inclusief Galileo, Galileo, Galileo Figaro Magnifico-o-o-o-o. Wat een feest was dat!
Later die middag was er een heel andere muziekworkshop. Gebogen over de laptop experimenteerde het gezelschap met de latest and greatest in generatieve AI. Met een tekst van ChatGPT kun je zo in elk populair genre een nummer laten berekenen. Uitpoepen of uitbraken drukt misschien beter uit hoe ik er emotioneel in sta, maar berekening is precies wat er gebeurt. Het liedje is de uitkomst van een berg algoritmes. Als muziekliefhebber vind ik het resultaat voorspelbaar en volkomen oninteressant.
Laat ik dit nuanceren: als techneut vind ik het machtig interessant en ongelofelijk dat dit kan. Maar als bewoner van planeet aarde word ik moedeloos dat er opnieuw een energieslurpende spielerei bij is gekomen. Ga alsjeblieft een CO2-neutraal instrument leren spelen als je muziek wil maken. AI-pop mag dan zuiverder gezongen zijn dan ons Queen gelegenheidskoor, het blijft zielloze prut.
Je kunt trouwens al meer dan veertig jaar elk muzikaal idee uitdrukken met behulp van een computer. Kate Bush’ Running up that Hill uit 1985 werd opnieuw een hit dankzij de nostalgische SF-serie Stranger Things en is een mooi voorbeeld van de digitale state of the art van toen: de Fairlight CMI . Dit Computer Musical Instrument was voor die tijd een onvoorstelbaar krachtig (en duur!) werkpaard om je creatieve grenzen mee te verleggen. Maar dat bleef een kwestie van bloed, zweet en tranen. En zo hoort het ook. Of je medium nu barokblokfluit of computer is, het kost tijd en moeite om je erin te bekwamen. De Fairlight sprokkelde niet eerst de inspanningen van miljoenen creatievelingen bijeen, zonder toestemming of vergoeding, om het tot een statistisch acceptabele en bloedeloze eenheidsworst te kneden.
AI-gegenereerde muziek heeft met kunst geen bal mee te maken, want je hebt er geen moeite voor hoeven doen. Dus ook als het straks wel iets behoorlijks genereert heb jij nog steeds niks zelf gepresteerd. Dus verdien je ook niet de eer eer en voldoening van het maken.