De rampzalige illusie van perfecte software

(Gepubliceerd in SDN magazine nr 150 april 2024)

Met ergernis door slechte software worden we dagelijks geconfronteerd, maar het debacle bij het Britse Post Office is er een van de buitencategorie. Vanaf 1999 werden 900 filiaalhouders vervolgd voor grootschalige fraude en belandden honderden achter de tralies. In bijna alle gevallen waren bugs in het boekhoudpakket Horizon de schuldige achter het vermeende gesjoemel. De leiding was op de hoogte en verdient daarmee de grootste blaam voor de gerechtelijke dwaling. Met miljarden aan compensatie mag de regering het beschaamde vertrouwen in de rechtsstaat nu herstellen, voor zover dat nog kan.

Meteen vallen je de overeenkomsten op met onze eigen toeslagenaffaire. Arrogantie van de macht die uitdraait op faillissementen, echtscheidingen tot zelfdoding aan toe. Groot verschil was wel dat onze politiek een draconische wet had bedacht en de rechterlijke macht nul coulance toonde in de uitvoering. Het was in essentie geen softwareprobleem. De opsporingsalgoritmes met hun discriminerende voorkeur maakten het weliswaar erger, maar werkten verder as designed.

Continue reading

Blijf met je klauwen van onze kunst af, AI!

Het is natuurlijk ontzettend kinderachtig: beroemde en steenrijke filmsterren, de vijftig zeer ruim gepasseerd, die opscheppen over hun fysiek lijden voor de kunst. Stuart Heritage wijdde er een vermakelijke column aan in de Guardian.

Een leven als ouderwetse actieheld is niet voor watjes. Je kunt van alles vinden over de acteerprestaties van Sylvester Stallone en de bedenkelijke politieke lading van zijn gooi- en smijtfilms, maar hij neemt het vak wel serieus. Tijdens de opnames van Rocky deel vier in 1987 mepte tegenspeler Dolph Lundgren hem zo hard in de borst dat hij een week op de intensive care lag. Het mocht de pret niet drukken. Sly bleef koppig zijn eigen stunts doen en moet het op zijn oude dag bekopen met talloze operaties en chronische rugklachten.

Continue reading

Als iets de moeite waard is mag het ook met een zesje

In een duo-interview van Pierre Bokma en Gijs Scholten van Aschat met het theatervakblad TM van vijftien jaar geleden klapte de eerste memorabel uit de school (daarom stond het me nog bij) over zijn onfortuinlijke deelname aan de toneelproductie Offertorium. Hij vond het een vreselijk stuk en speelde tegen heug en meug.

Wijlen Rutger Hauer, toch ook een getalenteerd en gevierd acteur, had daarentegen nooit spijt over de vele flutfilms waar zijn naam op de titelrol prijkte. Dat zoiets gemáákt wordt, vroeg hij zich geamuseerd af. Maar hij vond het acteursleven te leuk en lucratief om nee te zeggen, en nam genoegen met een sterrenstatus van het tweede garnituur. Als ik het voorrecht had om gevraagd te worden zou ik ook liever spelen dan op de bank zitten.

Je kunt het zo gek niet bedenken of mensen moeten het onderste uit de kan halen. Koffienerds die op barista-cursus zijn geweest leggen je op Youtube uit hoe je thuis de perfecte cappuccino brouwt. Je kijkt met twijfelachtig ontzag naar de verfilming van Dian Nyad’s koppigheid, toen het haar eindelijk lukte van Cuba naar Florida te zwemmen, nadat ze dertig jaar lang haar eigen leven en dat van haar naasten zuur had gemaakt. Indrukwekkend, maar de wereld wordt er niet beter van.

Continue reading

Elke dag een pietsje beter

Toen ik in 1999 korte tijd in Edinburgh woonde kocht ik een cello. Vier jaar eerder had ik er een gehuurd en wat lessen genomen. Toen lonkte het buitenland en ging het nieuwe muzikale avontuur weer de ijskast in. Het was op het moment geen verstandige aankoop, want ik had geen budget voor een docent, en die heb je echt wel nodig. Zo lag hij na terugkomst in Nederland tien jaar werkloos op de overloop ruimte in te nemen, te druk met werk en andere hobby’s. Zou ik hem wegdoen of toch weer gaan spelen? Na mijn uitstapje in het amateurtheater zat er weer meer lucht in de hobbyplanning dus het werd het laatste.

De verhuizing naar Heeze sloeg weer een hiaat van zeven jaar nauwelijks spelen. Tot ik afgelopen zomer opnieuw de geest kreeg en een nieuwe docent zocht. Was ik niet gewoon veel te laat begonnen? Je kunt al heel behoorlijk zingen, waarom ergens anders van nul af aan beginnen? Elk muziekinstrument leren spelen is een project van de lange adem, maar de strijkinstrumenten in het bijzonder hebben een frustrerend lange aanloop. Het duurt jaren voordat je er een fatsoenlijke toon uit krijgt. En elke week les slaat een deuk in je budget voor leuke dingen ter grootte van een riante vakantie. Maar ook al ben je nog niet goed en word je nooit geweldig, als je trouw en met aandacht studeert word je wel elke dag een pietsje beter.

bladmuziek lezen we natuurlijk van de iPad, met een bluetooth pedaal om de pagina’s om te slaan. We leven tenslotte niet meer in de 18e eeuw.
Continue reading

Rick Baker vindt digitaal geen bal aan (en terecht)

De charme van een bezoek aan boekhandel van Piere in Eindhoven is dat je thuiskomt met een boek dat je niet door een gepersonaliseerd algoritme is opgedrongen, al was Masters of Make-up Effects – a Century of Practical Magic – wel een schot in de root. Een rijk geïllustreerde pil over de grootheden en hun engste en meest verbluffende creaties. Veel knotsgekke horror uit het tijdperk van de videotheek komt voorbij, maar ook de realistische transformaties van Meryl Streep tot Margaret Thatcher en Gary Oldman tot Winston Churchill.

Gedreven jongens en meiden met een prettig steekje los, en amateurs in de beste zin van het woord. Op een serieuze kunstacademie kon je dit (nog) niet leren. Dus keken ze vooral de kunst van elkaar af. Kameraadschap en hulpvaardigheid vierden hoogtij.

Continue reading

Wat was de vraag ook weer, ChatGPT?

Alleen wie de laatste twee maanden onder een steen leefde kan de tomeloze opmars van ChatGPT ontgaan zijn. Dit is artificiële intelligentie die het begrip hype herdefinieert. Scholieren gebruiken het kennelijk al massaal voor hun huiswerk en vallen prompt door de mand met opstellen zonder belabberde grammatica en spelfouten. Iedereen heeft het erover, dus ik ben rijkelijk laat. Commentaren lopen uiteen van techno-euforisch, stoïcijnse berusting tot lichte paniek over de toekomst van onze banen en het lot van de mensheid in het algemeen. Ik heb geen glazen bol, maar mijn onderbuik zegt me dat onze baan als ontwikkelaar veilig is. Voorlopig dan.

Dankzij mijn achtergrond in taalkunde en korte carrière als vertaler was ik altijd al geïnteresseerd in automatische vertaling. Maar ik ben nog steeds allesbehalve onder de indruk van de huidige state of the art. De computer slaat de plank nog te vaak finaal mis. Dat hoeft niemand te verbazen. Perfecte beheersing voor mensentaal door een machine is de heilige graal van kunstmatige intelligentie, en niet de zelfrijdende auto. Als die net zulke flaters sloegen als Google Translate zouden ze elkaar voortdurend in de prak rijden op het testcircuit.

Zeesluis van IJmuiden

De intuïtie van de moedertaalspreker voor wat wel of niet een betekenisvolle zin is hoef je niet op school te leren. Daarmee begin je al als baby. Scholen zijn een relatief nieuwe uitvinding in de geschiedenis van de mensheid, en toch konden we elkaar al tienduizenden jaren prima verstaan – binnen hetzelfde dorp, dat wel. Dit vermogen ligt aan de basis van onze natuur. We zijn gemaakt om te praten. Het brein kent geen duidelijke scheiding in software en hardware, en dat maakt mensentaal enorm lastig te vangen in algoritmes.

Continue reading

Practice What You Preach

Gepubliceerd in SDN Magazine nr 145, dec 2022

Deze column gaat over de waarde van het programmeren als ambacht. Ook voor managers is het belangrijk daar voeling mee te blijven houden. Maar ik begin met een muziekvoorbeeld. Wijlen Steve Jobs was geen programmeur of ontwerper maar zag zich graag als de dirigent die het beste uit zijn orkest haalde. Of perste, als je zijn biografie leest. Als Apple het New York Philharmonic was, dan had Jobs wel wat van sterdirigent Leonard Bernstein, net zo berucht om zijn temperament.

Uitvinder en uitvoerder waren van oudsher dezelfde persoon. Wat componisten als Mozart en Chopin bedachten konden ze zelf ook virtuoos uitvoeren. Maar om hun orkestwerken voor vijftig of meer muzikanten in goede banen te leiden was een nieuwe functie nodig: die van dirigent, tegenwoordig een volwaardige masterstudie. Dirigenten bespelen ook wel een instrument, maar meestal niet op hetzelfde topniveau als de muzikanten die zij muzikaal leiden. Qua vakmanschap zijn de vereisten voor beide beroepen even hoog, maar maatschappelijk waarderen we ze wel degelijk anders. Wie leiding geeft of de grote lijnen uitzet staat hoger op de ladder, met overeenkomstig salaris.

Continue reading

Geen zaak van alles of niets

Volkskrant-journalisten Sander Schimmelpenninck en Teun van de Keuken gingen er in hun columns vandaag (14/22/2022) weer met gestrekt been in. Aanleiding was een oude plaat die de Telegraaf kennelijk weer had opgezet. Wie claimt voor het milieu te zijn en niet in een onverwarmde yurt onder een paardendeken rauwe wortels knaagt is ongeloofwaardig. Iets van dien aard. Nou, liever een inconsequente idealist dan een consequente cynische lul, was de strekking van beide columns. 

Er is ook niks zo irritant als iemand die jouw goede bedoelingen onderuithaalt omdat je niet roomser dan de Paus bent. De oude Grieken kenden hun drogredenen al, en de jij-bak blijft favoriet. Wie niet honderd procent zuiver op de graat is en desondanks het gore lef heeft anderen de les te lezen, is een hypocriet en bij deze gediskwalificeerd.

Niet elk verwijt van hypocrisie is misplaatst, maar er zijn wel spelregels. Pas als jij je voorstaat op hoge standaarden waar je jezelf niet aan houdt maar die je wel aan anderen oplegt ben je een hypocriet, en vooral als die leefregels een kwestie van alles of niets zijn. Een orthodoxe moslim die heimelijk varkensvlees eet en alcohol drinkt is in strijd met de regels van zijn geloof, of hij nu elke dag of eens per jaar de fout in gaat. Wie vreemd gaat idem dito. Trouw ben je altijd, of je bent het niet. Wie zulke alles-of-niets regels aanvaardt en er zich toch niet aan kan houden (we blijven immers mensen) moet tenminste even schuldbewust zijn mond houden.

Photo by Andrea Piacquadio: https://www.pexels.com/photo/mad-formal-executive-man-yelling-at-camera-3760790/
Continue reading

Mastodon als Twitter-killer? ik heb er een hard hoofd in

Elon Musk heeft dan toch eindelijk voor 44 miljard zijn speeltje mogen kopen. Ik probeer het nieuws over deze ijdeltuit en workaholic zo veel mogelijk uit te filteren, maar er is geen ontkomen aan. 

Ik ben geen fervent twitteraar. Nooit geweest. Ik gebruik het als ik de behoefte heb om een snedigheid met de wereld te delen, sporadisch en nogal ijdel. Maar omdat ik alleen maar zend is die wereld in mijn geval nogal klein. In discussies was ik nooit zo geïnteresseerd, en alles wat echt de moeite waard is hoor ik toch wel via de hoofdtwitteraar op ons huisadres.

Maar Musk schijnt als de facto alleenheerser plannen te hebben die weinig goeds beloven. Dus kon je erop wachten dat er onder de consciëntieuze gebruikers de gebruikelijk storm in een glas water opstak. “Ik vertrek! Naar … eh … hoe heet dat alternatief ook weer?” Inderdaad, hoe heette dat vrije Open Source alternatief ook weer? Ik had maanden geleden een account aangemaakt en er prompt niks meer mee gedaan. 

Mastodon, verrek, moest het zowaar even googelen (pardon, DuckDuckGo). “Schrijf daar eens een stukje over”, vroeg Sandra, “want dat vinden mijn volgers interessant om te lezen”. 

Image (c): https://boilingsteam.com/mastodon-vs-twitter/
Continue reading

Agile 2: meer dan een upgrade

(Deze tekst verscheen eerder in SDN magazine)
De zeventien deelnemers hadden vast niet voorzien hoe succesvol hun gezamenlijke brainstorm in februari 2001, samengevat in het Agile Manifesto, zou uitpakken. Voor het gangbare denken over softwareontwikkeling was deze heisessie van ongekende invloed. Scrum zag het licht al in 1995, maar liftte handig mee op het succes van Agile en is er nu bijna synoniem mee geworden. Veel jonge ontwikkelaars hebben nooit iets anders meegemaakt op de werkvloer.

Maar Agile is ook een wassen neus. Veel organisaties doen maar wat, klagen de coaches, en ze leggen ons in boeken en blogs uit hoe het wél hoort. Daarentegen mopperen ontwikkelaars ook, maar eerder omdat de adviezen van weleer vastlopen in futloze ceremonies. Wat is er aan de hand? Het Manifesto stond toch voor verstandig afwegen en compromissen maken?

Zeker, maar tegelijk is er ook een lucratieve certificeringsindustrie ontstaan die uit lijfsbehoud vasthoudt aan de letter van de wet. Als Scrum/LeSS/SAFe/Kanban voor jou niet werkt, doe je iets niet goed (wij van wc-eend adviseren wc-eend). Zo lust ik er nog wel één. De medische stand bleef ook eeuwenlang enthousiast aderlaten. Patiënt overleden? Jammer, hebben we nét te weinig adergelaten.

Continue reading